Տնտեսության զարգացման նախադրյալները
Տնտեսության զարգացման նախադրյալները պայմանավորված են բազմաթիվ գործոններով, որոնցից հիմնականներն են՝
- Բնական ռեսուրսները – Երկրի ունեցած հողերը, օգտակար հանածոները, ջրային ռեսուրսները և կլիման մեծապես ազդում են տնտեսության վրա։
- Մարդկային ռեսուրսները – Կրթված, հմուտ և աշխատունակ բնակչությունը տնտեսության զարգացման հիմնական շարժիչ ուժերից է։
- Տեխնոլոգիաների և գիտության զարգացումը – Նորարարությունները, ավտոմատացումը և արտադրական գործընթացների արդիականացումը նպաստում են տնտեսական աճին։
- Աշխարհագրական դիրքը – Առևտրային ուղիների մոտ լինելը, ծովային ելքի առկայությունը և հարևան երկրների տնտեսական հարաբերությունները մեծ նշանակություն ունեն։
- Տնտեսական քաղաքականությունը – Պետության կողմից վարվող հարկային, մաքսային, ներդրումային և սոցիալական քաղաքականությունը ուղղակիորեն ազդում է տնտեսության զարգացման վրա։
5 երկիր՝ ըստ տնտեսության առաջատար ճյուղի
ա) Գյուղատնտեսություն գերակշռող երկրներ
- Էթովպիա – Հիմնականում զբաղվում է սուրճի, ձավարեղենի և կաթնամթերքի արտադրությամբ։
- Նեպալ – Գյուղատնտեսությունը երկրի աշխատուժի մեծ մասն է ընդգրկում։
- Չադ – Տնտեսության հիմնական ճյուղը անասնապահությունն է։
- Սոմալի – Գյուղատնտեսությունն ապահովում է ՀՆԱ-ի մեծ մասը։
- Աֆղանստան – Հիմնականում զբաղվում են ցորենի, բամբակի և մրգերի աճեցմամբ։
բ) Արդյունաբերություն գերակշռող երկրներ
- Չինաստան – Աշխարհի ամենախոշոր արդյունաբերական երկիրը՝ էլեկտրոնիկա, մեքենաշինություն, տեքստիլ։
- Գերմանիա – Ավտոմեքենաշինություն, ինժեներական տեխնոլոգիաներ, քիմիական արդյունաբերություն։
- Հարավային Կորեա – Տեխնոլոգիաներ, ավտոմոբիլային արդյունաբերություն, նավաշինություն։
- Ռուսաստան – Նավթագազային արդյունաբերություն, մետաղագործություն, ռազմական տեխնիկա։
- Բրազիլիա – Պողպատի արտադրություն, նավթարդյունաբերություն, մեքենաշինություն։
գ) Սպասարկման ոլորտ գերակշռող երկրներ
- ԱՄՆ – Ֆինանսական ծառայություններ, ՏՏ ոլորտ, զբոսաշրջություն։
- Մեծ Բրիտանիա – Բանկային ոլորտ, կրթություն, բիզնես ծառայություններ։
- Ֆրանսիա – Զբոսաշրջություն, լյուքս ապրանքների վաճառք։
- Շվեյցարիա – Բանկային ծառայություններ, ժամացույցների արտադրություն, առողջապահություն։
- Սինգապուր – Տրանսպորտային ծառայություններ, ֆինանսական ոլորտ։
Բնակչության սեռատարիքային կազմի ազդեցությունը տնտեսության զարգացման վրա
- Երիտասարդ բնակչություն – Բարձր աշխատունակություն, նորարարության արագ զարգացում, բայց միևնույն ժամանակ՝ մեծ սոցիալական ծախսեր կրթության և առողջապահության վրա։
- Ծերացող բնակչություն – Ավելի շատ ծախսեր առողջապահության վրա, նվազող աշխատուժ, հարկային բեռի ավելացում։ Օրինակ՝ Ճապոնիան կանգնած է ծերացող բնակչության խնդրի առաջ, ինչը տնտեսական մարտահրավեր է։
- Սեռային անհավասարակշռություն – Եթե տղամարդկանց թիվը գերակշռում է, որոշ ոլորտներում աշխատուժի պակաս կարող է լինել (օրինակ՝ մանկավարժություն, առողջապահություն)։ Եթե կանանց թիվը մեծ է, տնտեսական ակտիվությունն ավելի հավասարակշռված է լինում։
Երկրի աշխարհագրական դիրքի ազդեցությունը տնտեսության զարգացման վրա
- Ծովային ելքի առկայությունը – Ծովային ելք ունեցող երկրներն ունեն առևտրի և տրանսպորտային ցանցերի ավելի մեծ հնարավորություն (օրինակ՝ Նիդեռլանդներ, Սինգապուր)։
- Հեռավորություն շուկաներից – Մեծ շուկաներից հեռու գտնվող երկրները (օրինակ՝ Մոնղոլիա) հաճախ ավելի քիչ հնարավորություններ ունեն զարգացման համար։
- Հարևան երկրների առևտրային հարաբերությունները – Բաց սահմաններ ունեցող երկրները հեշտությամբ զարգացնում են տնտեսությունը (օրինակ՝ ԵՄ-ի երկրները)։
Երկրի բնական պայմանների և ռեսուրսների ազդեցությունը տնտեսության զարգացման վրա
- Բնական ռեսուրսների առատություն – Օրինակ, Նորվեգիան հարստացել է նավթից, Ռուսաստանը՝ գազից և մետաղներից։
- Բարենպաստ կլիմա – Նիդեռլանդները գյուղատնտեսության համար ունեն բարենպաստ պայմաններ և զարգացած ջերմոցային տնտեսություն։
- Բնապահպանական ռիսկերը – Բանգլադեշում հաճախակի ջրհեղեղները խոչընդոտում են տնտեսական կայուն զարգացմանը։
Հարևան երկրների ազդեցությունը երկրի տնտեսության զարգացման վրա
- Տնտեսական համագործակցություն – Կանադան և ԱՄՆ-ը սերտ առևտրային կապերի շնորհիվ տնտեսական զարգացում են ապահովել։
- Քաղաքական ազդեցություն – Ռուսաստան-Ուկրաինա հակամարտությունը խաթարել է Ուկրաինայի տնտեսությունը։
- Անվտանգության խնդիրներ – Հարևան երկրների միջև քաղաքական լարվածությունը կարող է արգելափակել առևտուրը, ինչն ազդում է տնտեսության վրա (օրինակ՝ Հայաստան-Թուրքիա սահմանափակումները)։